Axeton từ lâu đã được biết đến là một thành phần vô cùng quan trọng trong rất nhiều dược liệu, mỹ phẩm, thực phẩm. Nếu là chị em phụ nữ thì chắc chắn bạn sẽ không cảm thấy xa lạ gì khi nhắc đến cái tên hóa chất đặc biệt này. Tuy nhiên chất lỏng này có hại hay có lợi, cùng chúng tôi đi khám phá sau đây.
Định nghĩa Axeton là gì?
Axeton hay còn được biết đến với tên gọi là Acetone hay Dimethyl Formaldehyde, đây là một hợp chất hữu cơ sở hữu công thức là (CH3)2CO. Chất lỏng này có đặc điểm nổi bật là dễ cháy, không màu, khả năng bay hơi siêu nhanh đồng thời mang một mùi rất đặc trưng. Đặc biệt Axeton tan được trong nước cũng như dung môi nên thường dùng làm sạch trong phòng thí nghiệm.
Ngoài ra chất này còn có tác dụng tổng hợp những chất hữu cơ đồng thời được ứng dụng trong những hoạt chất của các loại sơn móng tay. Thường thấy Axeton trong phòng thí nghiệm nhưng bạn cũng có thể bắt gặp ở thiên nhiên, đặc biệt là không khí, nước uống, ruộng đất. Cơ thể người cũng có chất này và chúng được sản xuất cũng như thải ra thông qua quá trình trao đổi chất.
Thường thì Axeton sẽ có trong máu cũng như nước tiểu của con người. Chất này được tạo ra từ những cơ quan cũng như quá trình chuyển hóa thực phẩm và nước tiểu thải ra bên ngoài. Trong trường hợp Axeton vì một vài lý do nào đó mà không thể đào thải ra khỏi cơ thể thì bạn sẽ bị choáng váng, bởi axit trong máu tăng lên rất cao.
Axeton tạo ra cụ thể như thế nào?
Rất nhiều bạn cảm thấy vô cùng quen thuộc với hoạt chất này nhưng lại thực sự không biết cách chúng được tạo ra cụ thể như thế nào. Trên thực tế Axeton hình thành thông qua hai hình thức:
Tạo nên qua sự tổng hợp sinh học
Axeton được sản xuất bên trong cơ thể con người thông quá quá trình khử cacbon của thể xeton thế nhưng lượng chất có được không quá lớn. Trong chế độ ăn uống gồm cả ăn chay hay ăn nhiều chất béo, ít đường thì đều có thể sản sinh ra ketosis. Và lúc này hoạt chất sẽ được hình thành ở bên trong mô của cơ thể.
Tạo nên qua quá trình trao đổi chất
Axeton được tạo ra thông qua quá trình oxi hoá isopropanol đồng thời chuyển hóa được thành D-lactat và pyruvat sau đó là glucose. Thông qua quá trình trao đổi chất vô cùng đặc biệt này thì hoạt chất cũng nhanh chóng được hình thành dù thực tế cho thấy hàm lượng không quá nhiều.
Phương pháp kiến tạo nên Axeton
Ngày nay việc tạo nên Acetone đã không còn quá khó khăn và phức tạp như trước kia, hoạt chất này sẽ được tạo nên thông qua những cách như sau:
Phương pháp sản xuất Axeton ở hiện tại
Axeton sản xuất trực tiếp hay gián tiếp từ propen, theo như tìm hiểu của chúng tôi thì phần lớn hoạt chất được tạo ra bằng phương pháp Cumen. Bao gồm việc alkyl hoá benzen cùng với propen, từ đó sinh ra cumen, oxi hoá để sinh ra Axeton và phenol.
Bên cạnh đó, Axeton được sản xuất trực tiếp thông qua oxi hay hydro hóa propen, sinh ra 2-propanol khi oxi hoá isopropanol, lúc này nhanh chóng có được hoạt chất cho mình. Ngoài ra, Axeton còn sản xuất dưới dạng sản phẩm phụ thông qua việc chưng cất công nghiệp của quá trình lên men.
Phương pháp sản xuất Axeton trước kia
Axeton sản xuất bằng cách chưng cất axetat, ví dụ cụ thể là canxi axetat ở phản ứng khử carboxyl qua phương trình hóa học: Ca(CH3COO)2 → CaO + CO2↑ + (CH3)2CO. Trước đó, hoạt chất này còn được sản xuất bằng cách lên men Axeton – ethanol cùng với vi khuẩn Clostridium acetobutylicum.
Axeton phục vụ cho những mục đích nào?
Hiện nay Axeton được ứng dụng một cách rộng rãi trong rất nhiều ngành nghề khác nhau. Điều này giúp cho người dùng cảm thấy thuận tiện hơn trong quá trình sử dụng, cụ thể như sau:
Axeton trong công nghiệp
Nhìn chung Axeton phổ biến nhất là trong công nghiệp, hỗ trợ ngành này rất nhiều, đặc biệt là:
Dùng để làm dung môi
Axeton là một trong những dung môi trong công nghiệp phổ biến, dùng nhiều để nhằm mục đích sản xuất chất dẻo, nhựa, plastic, sản xuất sơn,… Đồng thời còn được sử dụng làm dung môi trong quá trình sản xuất dược phẩm, thành phần tá dược quan trọng trong một số loại thuốc. Đặc biệt còn là dung môi đối với cao su tổng hợp, acrylic, nitrocellulose cũng như nhiều ngành công nghiệp khác.
Axeton là dung môi tốt cho nhựa và một số sợi tổng hợp khác nhau, hoạt chất được dùng để pha loãng nhựa polyester, sử dụng trong chất tẩy rửa, dụng cụ làm sạch. Người ta còn dùng chất này để pha keo epoxy 2 thành phần trước khi tiến hành đóng rắn và sử dụng như một trong những thành phần có khả năng dễ bay hơi của một số loại sơn và vecni.
Trên thực tế có một đặc điểm là dễ cháy thế nhưng Axeton được sử dụng rộng rãi như một dung môi nhằm mục đích vận chuyển cũng như lưu trữ axetilen. Đó là bởi chất này khi chịu áp suất lớn khi ở dạng hợp chất tinh khiết sẽ không an toàn. Các thùng chứa thông thường sẽ chứa axetilen hòa tan trong aceton, cụ thể một lít acetone có thể hòa tan được khoảng 250 lít axetilen.
Dùng làm hóa chất trung gian
Axeton còn được sử dụng rất thường xuyên nhằm mục đích tổng hợp metyl metacrylat. Bên cạnh đó hoạt chất này cũng nhanh chóng tổng hợp bisphenol A.
Trong phòng thí nghiệm
Hoạt chất này được sử dụng như một dung môi cực aprotic trong những phản ứng hữu cơ. Do giá thành thấp cùng với đặc điểm dễ bay hơi mà Axeton thường được sử dụng khá rộng rãi để tạo nên các chất tẩy rửa những dụng cụ ở phòng thí nghiệm.
Axeton trong y dược, làm đẹp
Theo những nghiên cứu khoa học hàng đầu thì Axeton là một hóa chất rất thông dụng trong nhiều ngành khác nhau, nhất là kỹ nghệ và nghề làm móng. Hoạt chất được sử dụng nhiều trong việc điều chế thuốc và kỹ thuật làm đẹp nói chung, được xếp loại là phụ gia thực phẩm cũng như đóng gói, bảo quản thực phẩm hoàn hảo.
Axeton còn nổi tiếng vì thường được dùng để lột da thông qua những hóa chất. Đây là một thành phần vô cùng quan trọng trong những chất tẩy rửa sơn móng tay, chất tẩy keo siêu dính cũng như chất tẩy cho đồ gốm sứ, thủy tinh. Bạn cũng dễ dàng nhận thấy sự xuất hiện của Axeton trong in ấn nghệ thuật.
Axeton có gây hại cho con người không?
Mặc dù Axeton có rất nhiều công dụng thế như việc gây hại cho con người cũng không ít. Nhất là khi cơ thể bị nhiễm độc chất này thì hậu quả đê rlaij sẽ vô cùng khó lường, cụ thể như sau:
Axeton có hại khi kết hợp với chất khác
Acetone trên thực tế nếu ở trong đất, nước hoàn toàn vô hại bởi hoạt chất biến đổi khá nhanh đồng thời các vi sinh vật chuyển biến chúng thành những hợp chất khác. Thế nhưng khi chất Axeton này được kết hợp cùng với hydogen peroxide, chloroform sẽ gây ra tác hại vô cùng lớn.
Nhiễm Axeton nặng ảnh hưởng sức khỏe
Aceton được gan chuyển hóa thành những sản phẩm vô hại và có thể trở thành năng lượng hoàn hảo cho cơ thể con người. Thế nhưng đó chỉ là khi hấp thụ một lượng nhỏ, nếu lượng này tăng cao thì sức khỏe của bạn sẽ bị giảm sút nhanh chóng, có một số biểu hiện thường gặp như ói mửa, nặng hơn có thể ói ra máu.
Axeton làm tổn thương mắt rất lớn
Với mắt khi bị dung dịch này bắn vào chắc chắn sẽ cảm thấy vô cùng khó chịu, nếu lượng nhỏ thì sau vài ngày giác mạc sẽ phục hồi. Nhưng nếu lượng Axeton quá lớn có thể gây ra tình trạng đục tạm thời hoặc vĩnh viễn. Sức khỏe của con người cũng vì thế mà giảm thiểu một cách vô cùng nhanh chóng.
Hệ thần kinh trung ương suy giảm
Nhiễm độc Axeton thì thần kinh trung ương bị suy giảm vô cùng nhanh chóng, điều này khiến bạn luôn cảm thấy mệt mỏi và buồn ngủ. Đặc biệt những cử động không được phối hợp một cách chặt chẽ với nhau, thậm chí bạn có thể còn bị hôn mê. Hoạt chất này còn khiến bạn bị khó thở, nhịp thở chậm, hơi thở yếu đồng thời ngứa phế quản.
Biện pháp phòng ngừa cần nhớ khi dùng Axeton
Hóa chất Axeton đã được nghiên cứu rộng rãi và công nhận là gây hại đến cho con người. Tùy vào lượng cơ thể hấp thụ như thế nào mà nhiễm độc cấp tính và mãn tính vì thế bạn cần phải cẩn trọng với loại hóa chất này để đảm bảo sức khỏe của chính mình. Cụ thể những biện pháp phòng ngừa như sau:
- Trong trường hợp được thì bạn hãy cố gắng hạn chế tiếp xúc cũng như hít hóa chất này.
- Nếu công việc cần phải thường xuyên tiếp xúc hãy trang bị các đồ bảo hộ cần thiết như áo dài tay, đeo khẩu trang y tế, mang kính bảo hộ,..
- Cần để sản phẩm có chứa hàm lượng Axeton ở nơi khô ráo, thoáng mát, đặc biệt tránh xa tầm tay trẻ em.
- Tránh xa những nguồn dễ cháy đồng thời nên để Axeton tránh ánh nắng trực tiếp.
Một số biện pháp sơ cứu nếu ngộ độc khí Axeton
Khi Axeton tiếp xúc với mắt việc bạn cần phải làm chính là rửa ngay với nước trong vòng 15 phút, nếu có kính áp tròng thì cần lấy ra ngay đồng thời đến gặp bác sĩ chuyên khoa. Trường hợp tiếp xúc với da cần rửa bằng xà phòng và nước đồng thời thay quần áo bị nhiễm bẩn, gặp bác sĩ ngay nếu thấy có sự kích ứng trên cơ thể của mình.
Ngoài ra bạn cũng cần phải nới lỏng quần áo, cổ áo, thắt lưng đồng thời gọi cấp cứu, thực hiện hô hấp nhân tạo ngay khi nạn nhân ngừng thở. Khi có người nuốt phải Axeton phải gọi cấp cứu, tuyệt đối không để cho nạn nhân rơi vào tình trạng nôn mửa, không dùng miệng để hô hấp nhân tạo hay dùng các phương pháp sơ cứu phổ thông.
Kết luận
Mong rằng những thông tin chúng tôi chia sẻ sẽ giúp bạn biết được định nghĩa, mục đích sử dụng của Axeton. Hóa chất này từ lâu đã được biết đến là một thành phần vô cùng quan trọng trong rất nhiều dược liệu, mỹ phẩm, thực phẩm. Vì thế nếu bạn là chị em phụ nữ thì chắc chắn bạn sẽ không cảm thấy xa lạ gì khi nhắc đến cái tên hóa chất đặc biệt này.
